Spotkanie w milczeniu – znaczenie ciszy w wychowaniu

„Najpełniej wyrażamy miłość w milczeniu. W obecności, w przytuleniu, uważności na siebie i ciszy, która nastaje po słowie “dziękuję”.

Wybór mądrego milczenia może być jak głęboki oddech w biegu, jak fuga w wielobarwnej mozaice. Cisza tworzy przestrzeń na aktywne słuchanie, jest wyjściem naprzeciw dojrzałej relacji. W ciszy spotykam się z dzieckiem – takim, jakie ono jest. Nie zagłuszam własną projekcją, nie indukuję swoich lęków i ocen. Milcząca obecność pełna akceptacji nabiera terapeutycznej mocy dla dziecka i… rodzica.

Mniej słów znaczy… więcej

Skarżymy się na co dzień, że dzieci nas nie słuchają, choć sami nie jesteśmy najlepszym przykładem i wzorem do naśladowania. One zaczną nas słuchać, gdy poczują się wysłuchane. Jak często przerywasz, wyjaśniasz, bronisz swojej pozycji, prawisz kazania, wydajesz polecenia, zagłuszając głos dziecka? Zatrzymaj się i po prostu słuchaj. Możesz zacząć od pytań pełnych ciekawości, które otworzą cię na to, by usłyszeć i zrozumieć świat dziecka.
“Jak czułaś się, gdy brat zabrał Ci zabawkę?”, “Co możesz mu dać w zamian?”.

Szukajcie wspólnie rozwiązań problemu. Bez tego wszelkie działania nie mają sensu – nie naprawiaj dziecka, nie zaprzeczaj uczuciom. Słuchaj i milcz. Okazujesz w ten sposób wiarę we własne dziecko. Pamiętaj, że w większości przypadków ono potrzebuje po prostu słuchającego rodzica, „czułego” ucha – by lepiej regulować swoje emocje, nim znajdzie rozwiązanie problemu. W ten sposób stwarzasz dziecku okazję do nauki, by stawało się samodzielne i budowało większą pewność siebie. 

Bądź uważny wobec dziecka

Czy Twoje dziecko czuje, że jest ważne? Czy rozjaśnia ci się twarz na jego widok? Czy dajesz mu odczuć, że jest cenniejsze od tego, co w tej chwili robisz? Pamiętaj o specjalnym czasie z dzieckiem bez telefonów, innych osób i spraw, które masz na głowie. Bycie uważnym na drugiego to jeden z największych darów. I nie chodzi tu o nieustanną koncentrację na dziecku. Wystarczy specjalny czas zaznaczony w kalendarzu tylko dla niego.

Język gestów i sygnałów

Komunikacja niewerbalna często wyraża więcej niż mowa. I choć wiem, że to trudne, powstrzymaj się od słów. Gesty mogą mieć większą moc niż słowa i tworzyć ważne rytuały: położenie ręki na sercu („kocham cię”) czy na ramieniu („jestem obok”), wskazanie rzeczy, którą trzeba posprzątać. Pokaż uniwersalny gest („time-out”), gdy potrzebujesz przerwy, by ochłonąć. Ustalcie swój rodzinny alfabet znaków na wyrażanie szacunku i miłości lub przerwanie kłótni. Te ciche sygnały pomagają rozwiązywać problemy – dzieciom ułatwiają podążanie za ustaleniami a rodziców zwalniają z roli stróża prawa i „napominacza”. Stosuj sekretny gest: „błysk miłości”, dotyk nosa, mrugnięcie okiem itp. To świetny sposób na budowanie więzi. Dzieci uwielbiają wszelkie szyfry. Zachęcaj je do tworzenia tajnych znaków, dzięki którym również tobie przypomną o rzeczach, które warto zmienić.

Wartość jednego słowa

Rudolf Dreikurs zauważył, że trzeba zamilknąć, gdy narasta konflikt w rodzinie, by język na nowo stał się środkiem komunikacji. Unikaj potoku słów, gadania w próżnię. Użyj tylko jednego słowa. Zazwyczaj to jedno słowo – łagodne i stanowcze – wystarczy, by utrzymać kontrolę nad emocjami. Zastosuj żart, sięgnij po humor – zaproponuj dzieciom, że mogą liczyć na palcach, kiedy zaczynasz używać zbyt wielu wyrazów. 

Co konkretnie oznacza milcząca obecność? Jak praktykować słuchanie bez narzucania?

1. Znajdź czas, by usiąść obok swojego dziecka i nie mów nic. Jeśli będzie zdziwione, powiedz: „Po prostu chciałbym z tobą pobyć przez chwilę” albo „Chcę tylko odpocząć z tobą”.
2. Nie bój się wspólnego czasu w ciszy – nada głębi waszej relacji.
3. Niewymuszanie rozmowy, brak jakiejkolwiek presji zachęca dziecko, by się otworzyć i mówić.
4. Słuchaj bez oceniania, bronienia i wyjaśniania. 
5. A jeśli nie dojdzie do rozmowy, po prostu ciesz się obecnością swojego dziecka. Pozwól, by odebrało ten niewerbalny przekaz miłości. 

Język to potężne narzędzie w komunikacji. I w milczeniu, modelując konkretne zachowania, i w dialogu – za każdym razem realnie wpływamy na językowy obraz świata naszych dzieci, jego wewnętrzny krajobraz i wizerunek wewnętrznego ja. „Granice mojego języka są granicami mojego świata” mawiał Ludwig Wittgenstein. Bardzo często co i jak mówimy do dziecka, staje się jego mową wewnętrzną. Od nas zależy, po jakie narzędzia sięgamy i jaki obraz kreślimy. Czy będzie to dla dziecka potężnym wsparciem w dorosłym życiu,  czy uderzy w jego pewność siebie?

Cisza bywa trudna w rodzicielstwie pośród wielogłosu, natłoku treści, sprzecznych opinii ekspertów.  Wydawać by się mogło, że milczenie zagraża pozycji rodzica. Ale przecież największą moc posiadamy, gdy jesteśmy z ciszą zaprzyjaźnieni.

Ania Nowakowska